พระสมเด็จปิลีนท์ พิมพ์ปรกโพธิ์ ซุ้มเหลี่ยม ติดรางวัลที่2

พระสมเด็จปิลันทน์ วัดระฆัง สันนิษฐานว่ามีการสร้างขึ้นไว้เมื่อประมาณ พ.ศ.๒๔๑๘ โดยผู้สร้างคือ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (หม่อมเจ้าทัด เสนีวงศ์) ท่านเป็นพระโอรสในกรมหลวงเสนีบริรักษ์ (พระองค์เจ้าแดง) ในกรมพระราชวังบวรสถานภิมุข (วังหลัง) ประสูติเมื่อ พ.ศ.๒๓๖๔ สมัยสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒
หม่อมเจ้าทัด ทรงออกผนวช ตรงกับสมัยรัชกาลที่ ๓ ประมาณ พ.ศ.๒๓๘๕ ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม เป็นนาคหลวง โดยมีสมเด็จพระสังฆราชด่อน เป็นพระอุปัชฌาย์ และเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรฺหมฺรังสี) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ ในครั้งสมัยนั้นยังเรียกกันว่า พระมหาโต เปรียญหก หลังจากผนวชแล้วได้มาประทับอยู่ที่วัดระฆังโฆสิตาราม ทรงศึกษาด้านพระธรรมวินัย สมถกรรมฐาน และวิปัสสนาธุระกับพระอาจารย์มหาโตแต่ผู้เดียว จนสอบไล่ได้เป็นเปรียญ ๗ ประโยค ใน พ.ศ.๒๔๐๔
ต่อมา เมื่อเจริญด้วยพระชนมายุ จึงได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะที่ “พระพุทธบาทปิลันทน์” ในสมัยรัชกาลที่ ๔ ราวปี พ.ศ.๒๔๐๗ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (หม่อมเจ้าทัด เสนีวงศ์) มรณภาพ เมื่อปี พ.ศ.๒๔๔๓ รวมสิริอายุได้ ๗๙ ปี ๕๘ พรรษา ในสมัยรัชกาลที่ ๔ ราวปี พ.ศ.๒๔๐๗
การเรียกชื่อพระปิลันทน์นำหน้าชื่อพระว่า สมเด็จ ก็เพราะว่าผู้สร้างมียศศักดิ์สูงถึงชั้นสมเด็จ และคำว่า "ปิลันทน์" ก็หมายถึง ชื่อเดิมของท่านที่ชื่อว่า “พระพุทธบาทปิลันทน์” ครั้งเมื่อท่านได้สร้างพระเครื่องขึ้นมาทำให้ชาวบ้านทั่วไปเรียกและขนานนามพระที่ท่านสร้างนั้นว่า พระสมเด็จปิลันทน์ ตามชื่อเดิมท่าน และเรียกกันเรื่อยๆ มาจนถึงทุกวันนี้ ซึ่งที่จริงแล้วพระพุทธบาทปิลันทน์นั้นท่านก็เป็นศิษย์เอกองค์หนึ่งของสมเด็จพระพุฒาจารย์โต พรหมรังสี เช่นกัน
พระสมเด็จปิลันทน์มีการสร้างไว้มากมายหลายพิมพ์ทรง สีของเนื้อพระจะออกสีเขียวอมดำ อมเทา หรือเนื้อผง สีออกขาวเหลืองก็มี มีทั้งที่บรรจุกรุ และไม่ลงกรุ องค์พระที่ลงกรุส่วนใหญ่จะมีคราบไขปกคลุมอยู่ทั่วองค์พระ จับอยู่เป็นชั้นๆ บางจุดก็มีไขเกาะหนาเป็นก้อนนูนเด่น ลักษณะแข็ง มัน เหนียวเหนอะ คล้ายกับไขวัว ดูแล้วมีเสน่ห์เข้มแข็งน่าใช้
ส่วนพระสมเด็จปิลันทน์เนื้อผงสีขาวนั้น มาแตกกรุขึ้นภายหลังที่กรุเจดีย์ในวัดระฆังเช่นกันเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๑ และพบอีกหลายๆ ครั้งต่อมาทั้งที่วัดระฆังเอง และที่กรุวัดอื่นๆ ในบริเวณใกล้เคียงกับวัดระฆัง ซึ่งสมเด็จปิลันทน์เนื้อขาวนั้นจะพบคราบไขเกาะองค์พระน้อยกว่ามากกับพระสมเด็จปิลันทน์ที่เป็นสีอื่นๆ